بازار اصفهان پر از تیمچهها و سراهایی است که به عمق و وسعت بازار افزوده اند و به آن توان فعالیت اقتصـادی و معاملات از هر نوع را دادهاند. این تیمچه و سراها، حجرهٔ تجار و کسبه عمده بازار را در بر دارند و بسته به نـوع فعالیت و غنای کسبه آن دارای تزئینات و نقوش متنوع هستند. از میان تیمچـههای بازار اصفهان تیمچه ملک شهرت خاصی دارد.
تیمچه اولین و مهمترین قسمت مجموعه است. در مسیر ورود راهرویی کوتاه و کم ارتفاع زمینه لازم را برای ورود به فضایی جدید را فراهم می آورد و در پی راهرو با گشادگی ناگهانی تیمچه روبرو می شویم. شکل فضا به صورت قاعده کشکول است و در وسط آن حوضی قرار دارد. فضای میانی تیمچه ارتفاعی معادل دو طبقه دارد و طاق گنبدین بر ارتفاع افزوده است.
آنچه بیش از همه جلب نظر می کند نمای چوبی پرکار حجره ها و و کاربندی سقف است. تیمچه از طریق راهرو کوتاهی در مقابل دالان ورودی به صحن سرا مرتبط می شود. سرا صحنی کوچک با قاعده مستطیل دارد که دیواره های آن باتعبیه رواقی دو طبقه مجوف می شود. سقف چوبین و مسطح رواق ها بر ستون های استوانه ای سنگی نشسته است.
این شهرت از یک سو به خاطر غنای تزئیناتش و از دیگر سو به سبب طرح خاص معماری آن است.
تیمچه و سرای ملک متعلق به دوره قاجار است که در کتیبه اشعار فارسی داخل تیمچـه تاریخ ۱۳۲۲ هجری ثبـت شده است. بانی و سازنده این بنا ((حاج محمد ابراهیم ملک التجار)) از رجال اوایل قرن چهاردهم هجری است. مجموعه کاروانسرای ملک شامل سه قسمت سرای ملک ، تیمچه ملک و بهاربند است.
تیمچه اصلی که به آن حوض اول نیز میگویند، دارای پلانی به صورت هشت کشکولی است که در دو اشکوب بنا شده است. تیمچـه ملک سرپوشیده است و برای پوشاندن سقف آن از سه کاربندی ۱۸ شاقولی که در قوس کناری با هم مشـترکند استفاده شده، این کاربندیها در قسمت سوسن با یک کاربندی ریزتر به صورت سر سفت پـر شـدهاند. دورتـادور صحن تیمچه در هر دو طبقه ده حجره به صورت قرینه قرار گرفته که ورودی این حجرات سـه دری هـای اورسی است.
تیمچه توسط یک ورودی که در شرق آن قرار گرفته به بازار متصل میشود، این ورودی بـه شکل راهروئـی است که دو طرف آن حجراتی قرار گرفته و در قسمت ابتدائی آن سقف به صـورت تیر و توفال و مسـطح اسـت. حجرههای آن در یک اشکوب میباشند و در نقطه اتصال به تیمچه این راهرو دو اشکوبه میشود با سقف رسمی بندی که رسمی بندی آن از نوع ۱۲ شاقولی است.
تیمچـه ملک از نظر تزئینات به کار رفته در آن از غنیترین تیمچه هاست. از جمله تزئینات به کار رفته در این تیمچه، کاشی معرق و کتیبههای کاشی هفت رنگ است. حجرههای تیمچه با ارسیهای چوبی کارشدهای پوشانده شدهاند. کاربندیهای سقف تیمچه نیز با کاشی معرق آراسته شدهاند.
در راهروی ورودی تیمچه ملک، کتیبهای از کاشی خشت وجود دارد که بر رنگ زرد بر زمینه لاجـورد اشعاری بـه خط نستعلیق نگاشته شده است، این اشعار اثر طبع شاعری اصفهانی متخلص به طرب ، فرزند همای شیرازی میباشد.
در این کتیبه علاوه بر اشاره به نام بانی و همچنین سازنده تیمچه ملک به تاریخ ساخت تیمچه نیز اشاره شده اسـت، بدین شکل که مصرع آخر این شعر به حروف ابجد، سال ۱۳۲۲ را نشان میدهد.
این بنا قدیمی پتانسیل تبدیل به جاذبه گردشگری را برای شهر اصفهان دارد.